SELANİK KOZANA HASILAR KÖYÜ GÜNÜMÜZ FOTOĞRAFLARI

 

    Balkan Savaşlarının kaybedilmesi ile başlayan ardından Türkiye-Yunanistan ülke sınırlarının çizilmesi ve 1.Dünya Savaşı sonrası imzalanan Lozan Barış Antlaşmasına kadar devam eden kaos dönemi Münevver Ayaşlı’nın Avrupa-i Osmanileri yani Rumeli Türkleri için tam 12 yıl bir dram olarak devam etmiştir. Nüfus mübadelesi Anadolu’nun Müslümanlaştırılması, Güney Balkanların ise tümüyle Hristiyanlaştırılmasının nihai olarak soğukkanlılıkla tamamlanmasıydı. 

    Mübadele ile memleketlerinden-vatanlarına gelen mübadiller ve ailelerinin can korkusu bitmiş, sıfırdan tekrar hayata tutunmak için ikinci kez hayatta kalma mücadelesi başlamıştı. Niğde, Nevşehir, Aksaray ve Kayseri merkez ve köylerinde yaşayan, alt kimlik arayışına giren birçok insanın karşısına çıkan mübadele ve mübadilliktir. Konu araştırılmaya başlanıldıkça mübadele bağlamında tarihin sunulma ve anlaşılma biçimindeki kısıtlılık ve yanlışlık görülmeye başlanır. Kişilerin aile tarihlerine yabancılaştığı aşikârdır. Mübadil ailelerin çocukları bugün dedelerinin ismini, nerede doğdukları bilmedikleri gibi, atalarının doğduğu topraklarda neler yaşadıklarını da bilmiyor. Bu durum çocuklarımıza kültür aktarımı yapamadığımızın kanıtı olarak karşımızda duruyor

Fotoğraflar Hasılar/Hacılar/Hasallar/Haşlar olarak da bilinen köye ait....köy Kozana'ya bağlı olarak gözüküyor. 1915 yılına ait kayıtlarda köyde yaşayan toplam 53 erkek yaşıyor. Aile lakaplarından bazıları ise;

Muçu oğulları

Kara oğlu

Celah oğlu

Kise oğlu .....

Sevgilerimle

ENEHİL- DİKİLİTAŞ HİKAYELERİ VE ARŞİV SAYFALARINDA KADINLAR

 

Merhaba

Fotoğraflar Devlet Arşivlerinden 

.......Vaktiyle annemin babası olan Hasan dedemin anlattığına göre 70-80 yıl öncesinde Ferheng köyüne ortalama bir saat uzaklıktaki Enehil ( Dikilitaş) köyünde âşık ruha sahip bir delikanlı varmış. Delikanlı tarlada çalışan babasına yemek götürmekte olan Rum kızı genç Heleni ile karşılaşır. Âşı ruhlu genç Heleni'ye âşık olur.

O anda lâf atsa ayıp olacağını düşünen genç, gördüğü kız ile konuşmaya cesaret edemez. Çaresiz halde tarla kenarına diz çöküp elindeki sazı ile kalbinde oluşan duyguları dile getirir:

Gökdere'den çıktım derya yüzüne

Iras geldim bir Ermeni kızına

Yeme-içme bak yavrunun yüzüne

İmana gel gavur kızı imana

Girdim kiliseye kandiller yanar

Oturmuş gavur kızı zülfünü tarar

Otursam ağlasam el beni kınar

İmana gel gâvur kızı imana

Yayladan gelirken yolun olayım

Has bahçe içinde gülün olayım

Yarîn kötüyse yarîn olayım

İmana gel yedi benlim imana

Adımı sorarsan Ali'dir Ali

Tuttuğum yol ise Muhammed yolu

Dünyayı halk eden Allahın kulu

İmana gel yedi benlim imana

Sıva kollarını gel gir koynuma

Genç Heleni ise;

Hacılarda hacca gider hacı olur.

Talebelerde okur-yazar hoca olur

Ermenden İslam olmak güç olur

Var git İslamoğlu dönmem dinine

Fazla durdun burada git sen işine

Bütün kavimler güler keşime

Sakın düşme asla benim peşime

Var git İslamoğlu dönmem dinine

Adın Ali ise girdim dinine

İşte başım eğdim senin önüne

Hayatım fedadır İslam dinine

 Sıva kollarını gel gir koynuma diyerek mani düzer

 Kolundaki yarayı gösteren genç bir kız.

    Dikilitaş'ın eski Belediye Başkanlarından Süleyman Ocak mübadeleyi bizzat yaşamış Mehmet Memiş'ten (Köse Emmi) Enehil (Dikilitaş) yaşayan gayrimüslümlerin hane reislerinin adlarını öğrenerek kaydetmiş. Aşağıda o isimlerin derleme bir listesini görüyorsunuz.

Demirci Kriko

Marangoz Gavril

Kör Yordan

Demirci Yuvani

Çapsimiyon

Papazın Hacı

Kör Avraham

Terzi Elis

Anastas

Karaaşoğlu

Kart Aliksi

Dirmit

İshak

Şapkalı

Kaba Yusuf'un Hacı (Müslüman olarak kalmış)

Öğretmen Daskali

                           Sedat Çağlar'ın Selanik'ten Niğde'ye uzanan hayatlar adlı kitabından

Hasta bir kadın

 

Bir kadın fotoğrafı.

EDESSA/ VODİNA' YA BAĞLI KÖYLER- MAHALLELER- ÇİFTLİKLER

 

Vodina sular şehri Vodina

Her yer gürül gürül ırmaklarla kaplı, şelaleleri ayrı güzel Vodina.....

Mübadele ile 7832 Türk  aile Vodina'dan Türkiye'ye gelmiş.

Aşağıdaki bilgiler Nedim İpek'in Mübadele ve Samsun adlı kitabından

Mart-Nisan 1914 tarihleri arasında Yunan çeteleri Lankaza'da çetelere saldırırken Yunan resmi makamları da bazı camileri kiliseye dönüştürdü. Karacaova müslümanları ise Yunan müfrezeleri, tütün kolcuları ve orman bekçilerinin tazyiki altındaydı. Bu tazyik altında köylüler camiye gidemez, ölülerini köy mezarlığına defnedemez, tarlalarını süremez,sürülerini otlatamaz ve evden dışarı çıkamaz olmuşlardı. Vodine kazasındaki araziye ise mütemadiyen Kafkasya'dan gelen Rum göçmenler yerleştiriliyordu.Öte yandan Tuna boyundan gelen göçmenlerin yerleştirilmesi için Türk Hakimiyeti döneminde i'ane-i milliye ile inşa edilen meskenlerin bir kısmına Kafkas-Rum göçmenleri yerleştirilirken, bu meskenlerde meskun bulunan Türkler ocaklarını terk etmeye zorlandı. Bu ortamda Müslüman ahali top yekun göç etmeyi düşünmeye başladılar. Yine Avrupa basınında yer alan bir habere göre bu hadiselerin temelinde yatan gerçek sebep Müslümanları göç etmeye zorlamak ve bunların yerine Kafkas göçmenlerini yerleştirmekti.,

Ahali mübadelesine 25 Ekim 1923 tarihinde başlanacaktı. Evvela Sakız adasındaki 500'e yakın müslüman, sonra Girit'te ki Müslümanlar ve daha sonra Selanik'te ki Türkler nakledilecekti. Tevfik Rüştü bey mübadil sevkiyatının yapılabilmesi için on adet geminin bu işe tahsis edilmesini merkezden talep etti. 1923 yılında sevk edilecek olan mübadillerin İzmir,Trakya,Samsun ve Karadeniz sahillerinde yerleştirilmesi planlandı.

Mübadele esnasında sağlık heyetleri Bük, Papasköy, Hızırköy, Zirneva ve Terhiçan'da iki yüz çadırdan oluşan karargahlar kurarak burada mübadillerin iaşe, sağlık ve aşı işleriyle meşgul oldu. Ayrıca Kozana'da 1500, Hadova'da 1000 ve Karaferye istasyonunda 1000 kişilik üç büyük misafirhane kuruldu. Daha sonra Vodine'de de bir misafirhane ve bir aşevi açıldı. Misafirhanelere öncelikle kadınlar,çocuklar ve yaşlılar yerleştirildi.

                                                                                                            

VODİNA'YA AİT MAHALLELER, ÇİFTLİKLER, KÖYLER
KÖYLER			ÇİFTLİK
Kozişan	Ustrovine	Sermorin	İzvor
Gastelop	Pirbodişte	Usluh	Rizve
Novasil	Polyan	Prolik	Lugonca
Trestenik	Istrapeşte	Yenicekaraderesi	Sekine
Notya	Manastırcık	Piskopiye	Dırnova
Karalat	Beço	Mescidli	Prahne
Fuştan	Çakon	Vetike	Yeniköy
Islatana	Toramanlı	Sıbka	Lukoviç
Bizova	Tencor	Kıtyat	Rodivei Bala
Podrum	Rodine	Vişniçe	Poçeb
Tresine	Meçikli	Koromsel	Velçeşte
Rodine	Virtekob	Mayadağ	Banya
Kapenyan	Türkköy	Ağustos	Arsen
Radistan	Tirepoliç	Babaköy	Podos
Bahova	Çeltikçi	Koçubey yaylağı	Papazköy
Drağman	Mesmer	Çanakçı yaylağı	Deliklikaya
Kosteryan	Nurettin	Gülişan çiftliği köyü	Kamnik
Süren	Gogova	Çeltikçi çiftliği köyü	Volkoyan
Sepiska	Virbeyan	Orman çiftliği köyü
Gabarişte	Ustrova	Durle yaylağı köyü	NAHİYE
Nohor	Yeniköy	Doduca yazlası köyü	Karacabad
Ransilaf	Lipohor		Karacaova
Satina	Kurunçil
Lekova	Kırlat
Çerneş	Köseler
Karadere	Vinkine

 

MUHACİR GİDECEĞİ YERİ OLMADAN BİTEVVİYE YÜRÜYEN HAYALETTİR.

 

Fotoğraflar Spanio film şirketinden 

105 yıl önce Kesriye'ye ait

Andreas Konstantinidis’e çok teşekkürler 

Tarihin içinden bakınca Rumeli neredeyse ikiyüz yıldır sancılar içinde kıvranan hasta bir bünyeye benzer...kah orasına kah burasına vuran ağrılarla iç çeken her iç çekişte renkleri solan, eli ayağı işlevini yitiren bir hasta bünye....muhacir ise iki asırdır o hasta bünyeden ayrılıp giden ruhtur sanki...o gittikçe şehirler yad el olur, leylekler geçmez olur semadan, çınar ağaçlaı kuruyup kalır. Öyle ya......toprak bağrında hayat verip büyüttüğü, bünyesine alıp kendine dönüştürdüğü insanlarla anlaam bulur. O insanlar çekip gittiğinde herhangi bir yer olur toprak.Dağın adı başka,suyun tadı başka Rumeli türkülerinde insan ile toprak arasındaki bu bağ nasıl güzel anlatılır. Selanik'teki bir kolera salgınında yârini kaybeden delikanlının dilinden dökülen türküde olduğu gibi;

Selanik Selanik ıssız kalasın,

Taşına toprağına diken dalasın

Sende benim gibi yarsız kalasın.

Kimdi o delikanlı hatırlayan yok....ama ne güzel anlatmışşehre olan sevdasını. Öyle ya, insanlar şehirlerin yâridir, mimari eserler ise süsü.Türküler hatırasıdır,zihnidir,nefesidir,dilidir. Muhacir ise o dil ile yârini anan bir uslanmaz aşık.....bu nedenle giderken herşeyi yanında götürür muhacir....toprağını bırakmanın intikamını böyle alır tarihten. Ama o, geldiğinde bu diyarlara, ayrıldığı yerden getirdiği canı ekmiştir Anadolu toprağına.Toprak ise cömertçe kabul edip benimsemiştir yeni fidanları...yağmur cömertçe can suyu olmuştur onlara.Sesine ses katmıştır bu toprakların rengine renk....o sebeple pek az diyar bu topraklar kadar ana kucağı olmuştur başkalarına.

Muhacir bu topraklarda başkası değildir. Biri Rumeli'den,öbürü Kırım'dan,bir başkası Kaf Dağından.....farklı dillerde,farklı enstrümanlarla dile getirilse de aynı duygular anlatılır.Hani bir vatan vardı,hani kuzeyde mi güneyde mi, doğuda mı batıda mı olduğu çok da önemli olmayan bir vatan vardı. Şah İsmail'in şiirinde dediği gibi.....

"Rakib elindeymiş dest-i Nigar mene ne!"

Yazrın demesi o ki insanlar gibi topraklarında kaderi vardır..Mısır'ı hep köleler idare etmiştir. Irak hep kerb ile bela'nın yurdu olmuştur.Kafkas hiç benzememiştir başkasına, Balkan hep aynı sıcaklıkla kaynayıp durmuştur. Anadolu ise hep içine alıp dönüştürmüştür. Biraz da bu sebeple

"Dost dost diye nicesine sarılanların sadık yâri" olmuştur.

                                                                      Anonim bir yazı

Sevgilerimle

 

KİREÇ KOKULU BEYAZ EVLER

 Karaferye doğumlu Ekrem'in nüfus cüzdanının fotoğrafını kullanmama izin veren  Tülay Urgancı hanımefendiye sevgilerimle 

Atalarımızın nüfus cüzdanları kendi kişisel aile tarihlerimiz için çok önemli kayıtlardır.

MİSS GİBİ KİREÇ BADANALI EVLER

Rahmetli Annanem, yılda 2 ya da 3 kez tüm evinin içini ve dışını çalı süpürgesiyle kireçle boyardı. Mis gibi kokardı. Kireç kokusunu temizlik kokusu olarak algılamam sanırım bu sebepten.......

.................

Düz dam yerine üçgen damlar, kireçle badanalar

Mübadele yoluyla marangoz, duvar ustası ve boyacı birçok meslek grubuna mensup kişi Anadolu'ya göç etmiştir.Bu meslek grıplarının mensupları göç ettikleri yerlerde öğrendşkleri ve uyguladıkları birçok tekniği geldikleri Anadolu coğrafyasındaki halkla paylaşmışlardır. Bunlardan birisi evlerin damları ve duvarlarının kirece boyanması geleneğidir. Muhacirler,yeni yerleştikleri Anadolu köy ve kasabalarındaki nüfusa evlerinin damlarını düz dam yerine, üçgen dam kullanmayı öğretmişlerdir. Ayrıca evleri kirec ile badana etmek geleneği de muhacirlerle Anadolu'ya gelmiş başka bir uygulamadır. Cumhuriyetin kurulduğu ilk yıllarda  duvar yapımında coğrafi bölgenin karakteristik özelliğine göre taş ve kerpiç gibi yapı malzemeleri kullanılmaktaydı. Özellikle kerpiç Batı Anadolu'nun değişmez yapı malzemesiydi. Özel olarak hazırlanmış ıslatılmış sarı toprak ve üzerine dökülen samanın karıştırılması ve bu karışımın belli büyüklüklerde tabakalanması ile oluşturulan malzeme ile duvarlar,evler inşa edilmekteydi. İnşa edilen duvar ve evler tekrar toprak ve samandan oluşan malzemeyle sıvanması sonucu düzlük kazanıp göze güzel görünür hale getirilmiştir. Bu sayede ev sahipleri yeni bir tarz badana tekniğini öğrenmiş ve kirece boyanan evler beyaz tertemiz bir görünüm kazandılar.

Erdal İNCE

 Uluslararası Mübadele Sempozyumundan

 

SELANİK HAMİDİYE CAMİİ ŞERİFİ ve MASALSI KAHRAMAN KÖROĞLU

Selanik Hamidiye Camii Şerifine ait fotoğraflar Devlet Arşivleri kayıtlarında bulunan  fotoğraflardır.

Selam

Makedonya'da söylenen türküler arasında eşkiya konusuna girebilecek örneklerden biri de Köroğlu'na ait olanlardır.

Batı Türkleri'nin Dede Korkut Destanından sonra ikinci büyük destanı Köroğlu Destanıdır. Bu destan şimdi en canlı bir biçimde İran, Azerbaycan, Özbekistan, Türkmenistan gibi Türk toplulukları arasında yaşamaktadır. Köroğlu Destanı hakkında Türkiye'de ve Türkiye dışında oldukça yazı yazılmış ve araştırma yapılmıştır. Makedonya'da bildiğimiz kadarıyla Kocacık köyünden derlenip Nimetullah Hafız tarafından hazırlanan Makedonya Türk Halk Edebiyatı  adlı kitapta yayımlanan bir şiirle Sevim Piliçkova ve bu araştırmanın yazarı tarafından yapılan birer çalışma dışında hemen hemen hiçbir araştırma yapılmamıştır. Piliçkova Köroğlu'nun Makedonya Türklerinin masallarındaki izlerine değindiği yazısında Köroğlu ile ilgili bir şiire de yer vermiştir. Genelde diyologlarda kullanılan ve kahramanlık konuları işleyen diğer Köroğlu şiirlerinden farklı olarak Piliçkova'nın tesbit  ettiği türkü Köroğlu'nun evliliğini dile getiren lirik bir özellik taşımaktadır.

Çamlıbel'den kalktım geldim

Pembe anım ben sana geldim.

 Kalk gidelim Pembe hanım

Çamlıbal'e bizim yerlere

Hikayelerinde büyük bir kabadayı, katı kalpli ve acımasız bir yiğit olan Köroğlu, yakınları ve hanımına karşı duygularını yansıttığı bu türküde yumuşak duygulu bir asilzade olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kocacık köyünde derlenen ikinci türküde ise hamasi bir konu işlenmektedir.

Yetiş Köroğlu yetiş

Gitti ya namımız

Tuna seli gibi

Aktı ya kanımız

dizeleriyle başlayan bu metin çok küçük bir anıştırma şeklinde bile olsa bize Pertev N.Boratav'ın Köroğlu ile ilgili Kars bölgesinde derleyip, 1946'da Halk Hikayeleri ve Hikayeciliği adlı kitabında yayımladığı bir efsaneyi hatırlatmaktadır. Boratav'ın yayınladığı hikayede Sırplar karşısında güç duruma düşen Osmanlı dövüşçüleri, Padişah'tan izin alıp tebdil-i kıyafet savaş meydanına çıkan Köroğlu'nun sayesinde başarıya ulaşır. Söz konusu efsanede Boratav. Sırpların 19.yüzyılın başında 1801-1817 arasındaki ayaklanmaları ve Osmanlı Devletini uğraştırmalarının yankısını bulmaktadır. Bizim "Yetiş Köroğlu" türküsünden aktardığımız yukarıdaki dizelerde öyle sanıyoruz ki aynı olayları yansıtmakta ve Boratav'ın bu konudaki varsayımını pekiştirmektedir.

Prof.Dr. Hamdi Hasan'ın Makedonya Türklerince söylenen türküler adlı kitabından