13 Aralık 2020 Pazar

JERVENİ MÜBADİLLERİ, SİNESON VE CEMİL KÖYÜNDE


"Saire-i Şahanede küşad edilen Kesriye Merkez Hastahanesi bahçesinde Heyet-i Sıhhıye ile beraber aldırılan fotoğrafıdır."
Rumi 10 Şubat 1319
Hicri 6 Zilhicce 1321
Miladi 23 Şubat 1904 

Tercüme için Kadir Canlı beyefendiye teşekkürler



Kesriye Hastahanesi Heyet-i Sıhhiyesi ile hastalarının fotoğrafı. a.g.tt(H-29-12-1321)

                          Sevgili hocam Yrd.Doç.Dr Leyla Kaplan'a sevgilerimle




JERVENİ MÜBADİLLERİ SİNESON VE CEMİL KÖYÜNDE
30 Ocak 1923 tarihinde Türkiye ve Yunanistan tarafından Lozan Barış Antlaşması görüşmeleri sırasında imzalanan”TÜRK VE RUM AHALİ MÜBADELE SÖZLEŞMESİ”dini inanç esasına dayandırılan nüfus değişimini temel almış. Bu antlaşma ile Anadolu’da yaşayan Ortodoks HIrıstıyanlarla -Yunanistan’da yaşayan Müslümanların yaşadıkları topraklardan zorunlu  göçe tabi tutularak yeni yerleşim yerlerine gönderilmeleri gerekliydi. Mayıs 1923 tarihinden itibaren, Türk arazisinde mütemekkin Rum Ortodoks dininde bulunan Türk teb’ası ile Yunan arazisinde mütemekkin Müslüman dininde bulunan Yunan teb’asının mecburi mübadelesi icra edilecektir. Bu eşhasdan hiçbirisi mezkur hükümetlerin müsadesi olmadıkça ne Türkiye, ne de Yunanistan’da tekrar ihtiyarı ikamet edemeyecektir” Antlaşma şartlarını uygulayan her iki hükümet, isteğe bağlı olmayan mübadelede, mübadil kişilerin o zamana kadar yaşadıkları yerlerde sahip bulundukları mal ve mülklerin gidilen ülkede karşılığı olarak dağıtım yapılacak mal ve mülklerden faydalandırılmasını da kararlaştırmıştı.               Düzenlenen” Mal Tasfiye Talepnameleri ”sonrasında toplulukların değişimi gerçekleştirilmiştir..

Jerveni köyüne ait talepnamelerde 165 hane olarak kayıtlara geçmiştir. Bunun nedeni; evlerin mübadele sırasında evli ve bekar kişileri temel alarak ,akrabalar arasında yaşanılan oda sayısına göre paylaşmalarıydı. Muhtelit Mübadele Komisyonu tarafından yapılan incelemede bu şekilde yazılması uygun bulunmuş, köylülerin Yunan hükümeti tarafından ve Anadolu Rum muhacirleri tarafından el konulan malları mümkün olduğunca dikkate alınmıştır.  
Kayıtlarda “MANASTIR VİLAYETİ FLORİNA LİVASI KESRİYE KAZASI JERVENİ KÖYÜ” olarak geçen Jerveni köyü sakinleri; Kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti sonrasında, Karamanoğulları ve Aydın oğulları mirasçısı olarak görmektedir. Rumeli’nde Osmanlı’nın dayanak noktalarını oluşturan bir konumda yerleştirilen öncü topluluklardan biri olma özelliğine sahiptir...Yine muhtemeldir ki; Osmanlı kendisine boyun eğmeyecek isyancı Karaman beyliği ve diğer beyliklere mensup ve destekçisi topluluklarla birlikte gönderdiği topluluklara mensupturlar.. Konya-Karaman civarındaki halkın arasında Kayseri-Kırşehir-Konya-Antalya-Bolu vd. yerler ile  Ürgüp civarında yaşayan  Türk,boy ve oymaklarıyla bağlantılı olan gruplara dahil olan ve feth edilen yerlere( Kesriye çevresine) yerleştirilen  Jerveni köylülerinin ataları, ihmal edilen Türk topluluklarından biri olmalarına rağmen asimile olmadan kimliklerini koruyarak Rumeli’de varlıklarını sürdürmüşlerdir. Jerveni Köyünde bulunan Pomak Türkü Hristiyan köylülerle birlikte  uzun yıllar beraber yaşamış ve Osmanlı Devletine sadakatle hizmet etmişlerdir.. Yerleştikleri köylerin konumu itibariyle Kesriye kazası yollarının üzerinde, bu yolları ve Osmanlı askeri birliklerinin güvenli geçişini sağlayan, koruyucu  bir köy olması önemlidir.
 Dedelerimiz tarafından bize nakledilen gidiş hatıraları yok denecek kadar azdır. Osmanlı feth ettiği yerlere Anadolu’dan nüfus nakletmektedir. Köyleri dolaşan davetçiler(çığırtkan) aklı başında, eli silah tutan, cesur, zanaatkâr, adaletli kişilerin gönderileceğini duyurmaktadır. Bu çağrıya uyan ve gönüllü olarak feth edilen yerlere gitmek için yola çıkanlar önce Kesriye ve civarına yerleştirilir. Giden topluluğun başında Mehmet Hoca adlı bir kişi bulunmaktadır .Mehmet Hoca Kesriye’ye yerleştirilenler arasındadır ve liderlik ettiği cemaatine vaazlar vermektedir. Vaazlarında; 
"Gün gelecek gemiler havada yüzecek ,arabalar at, öküz  olmadan  yol alacak, bir aynadan bütün dünyayı görmek mümkün olacak ve insanlar birbirini görmeden konuşup anlaşacak ve gün gelecek babalar anneler çocuklarını tanımayacaklar  herkes birbirine karışacak, Kuran’da bunlar haber veriliyor" şeklinde konuşmalar yapmakta vaazlar vermektedir. Cemaatler onun anlattıklarından duyduğu rahatsızlığı şikayet konusu yapar. Bunun üzerine Mehmet Hoca yargılanır ve söylediklerini inkar etmesi istenir. Bu teklifi kabul etmeyen Mehmet Hocayı aklı melekelerini yitirmiştir diyerek Dersadete (Constantinopolis) akıl hastanesine gönderirler. Burada 6 veya 7 yıl tedaviye mecbur edilen Mehmet Hoca daha sonra af edilerek (muhtemel iyileşti denilmiş veya Padişah değiştiği için serbest bırakılmıştır) Kesriye’ye döner. Kesriye’de ki eşyalarını bir at arabasına yükleyen hocaya Kesriye’de kalması için rica edenler vardır. Bunlara cevap olarak rüyasında gördüğü yeri aramaya gittiğini söyleyen Mehmet Hoca orayı bulduğumda Kesriye bana gelecek cevabını verir. Bu sırada çocuğu konuşamayan ve yürüyemeyen bir kadın;
-Hocam kerametini göster diyerek çocuğunu verir. Çocuğu yanına alan Mehmet Hoca gider. Aradan geçen süre zarfında haber alınamayan hocanın daha sonra  Jerveni’nin kurulacağı yeri görünce benim rüyamda gördüğüm dere ve ağaçlar buradadır diyerek oraya yerleştiği duyulur .
Jerveni; Kuman-Kıpçak-Oğuncınır-Pomak Türklerinin sığındığı küçük bir köydür. Hıristıyan olmalarına rağmen Gök Tanrı inancını çeşitli ritüellerinde devam ettirmektedirler. Köye yerleşen Mehmet hocanın, zaman zaman malzeme almak için Kesriye’ye geldiği, fakat Kesriye’nin kapısından içeri girmeyip yaptığı listeyi ve bir miktar parayı içeri girenlere vererek alışveriş yaptığı anlatılmaktadır. Bu şekilde evini , çiftini kuran Mehmet Hocayı ziyarete giden cemaat mensupları hocadan haber getirip götürür. Günlerden bir gün Mehmet Hocanın şöhretini arttıran bir haber duyulur bu da hasta çocuğun iyileşip Kesriye’deki annesini görmeye geldiği şeklindeki haberdir. Hasta çocuğun iyileştiğini duyan pek çok kişi hastasını Jerveni’ye Mehmet Hocaya götürmeye başlar. Zamanla iyileşen hastalar ve aileleri Jerveni’ye yerleşmeye başlar. Osmanlı Devleti’nin idarecilerinin dikkatini çeken bu gelişme Jerveni’ye nüfus nakline sebep olacak ve buraya aileler yerleştirilecektir.
Köyde giderek artan Müslüman sayısından rahatsız olan hıristiyanlardan bazıları köyü terk ederek çevredeki köylere gideceklerdir. Köy kısa sürede gelişecek ve Osmanlı Devleti’nin üs olarak kullandığı köylerden biri haline gelecektir. Köyün çevresindeki diğer köyler Hıristiyan nüfus çoğunluğuna sahip köyler olduğu için Jerveni köyü burada Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu tek Türk köyü olarak  dönemin kaynaklarında yer alacaktır.

 Jerveni köylüleri, hayvancılık, çiftçilik ve ormanlık bir alanda olduğu için odunculuk yaparak  500 yılı aşan bir süre  burada hayatlarını sürdürmüşlerdi. Irk olarak bozulmamaları için Osmanlı’nın Jerveni köyüne gayrimüslimlerle  evlenmelerine müsaade etmediği bilinmektedir. Sadece Jerveni deresinin karşısında bulunan birkaç Müslüman  köyünden evlilik yapmalarına müsaade edilen köylülere, şehit kızlarıyla yaptıkları evliliklerde devlet tarafından "çeyiz tedarik etme" adı altında yardım edilmektedir. Evde erkek sayısı az ise; örneğin bir erkek evlat varsa oğlu ise bu kişi askerden muaf tutulmaktadır.. Ordunun istihbaratına yardım etmek, geçeceği yolların emniyetini sağlamak  ve kılavuzluk görevlerini  yapmakla  görevli olan Jerveni’lilerin meşe ağacının meyvesi palamut toplamaktadır. Meşe palamutunun  unu, boya ve derilerin tabaklanmasında ham madde olarak kullanılmasından dolayı bu ağaçlara bakmak ve çoğaltmak başlıca uğraşları olmuştur. Derenin bir tarafında yeni Jerveni köyü bulunurken terk edilen diğer yakada eski Jerveni köyünden sadece eski mezarlık kalıntısı  bulunmaktadır.


6 yorum:

  1. Emeğinize sağlık. İlgiyle, zevkle ve dikkatli bir şekilde okudum, bilgilendim. Teşekkür ederim. Şerafettin GÜÇ

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Şerafettin bey bende size bu güzel cümleler için çok teşekkür ediyorum

      Sil
  2. Değerli bilgiler içi teşekkürederim.Emeginize saglık

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Okuduğunuz içinde ben teşekkür ederim. :)

      Sil
  3. Çalışıp uğraşanların emeğine sağlık. Bu alanda yapılan araştırmalar için önemli bir kaynak olabilir.
    Dikkatimi çeker ikinci şey, resmin çözünürlüğünün bu kadar yüksek olması, muhteşem...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba Sedat bey çok teşekkürler umarım mübadele konusunda bir tuğlada biz koyabiliriz. Evet o zamanki teknoloji ile böyle bir fotoğraf...bakarken içinde kaybolduğumu hissediyorum.

      Sil

YORUMLARINIZ BENİM İÇİN ÇOK DEĞERLİ....
HEPİNİZE ÇOKK TEŞEKKÜRLER...

BU BİR MÜBADELE HİKAYESİNİN ANLATILDIĞI RADYO HİKAYESİ

KOZANA HATIRALARI......

Selam Mübadil insanların fotoğraflarıyla birlikte bir mübadele hikayesi anlatımı burada....Bakalım kimlerle ortak hikayelerimiz var?...